Somuncu Baba Belgeseli
İlim adamları ve ziyaretçilerle yapılan röportajları da içeren Somuncu Baba Türbesi ve Külliyesi Belgesel Filmi hazırlandı. Belgeselde Şeyh Hâmid-i Velî Hazretlerinin hayatı, türbesi ve külliyenin özellikleri hakkında geniş bilgiler veriliyor. Belgeseli sayfamız üzerinden ya da youtube kanalımızdan izleyebilirsiniz.
Şeyh Hâmid-i Velî
Somuncu Baba Hazretleri
Hayatı, Türbesi ve Külliyesi
Somuncu Baba Kimdir?
Anadolu’nun manevi mimarlarından Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, 1331 yılında Kayseri’de doğmuştur. İlk eğitimini horasan erenlerinden olan babası, Şemsettin Musa Kayserî’den almış, genç yaşlarında ailesinin yanından ayrılarak, ilim irfan peşinde birçok diyâr gezmiştir.
“Somunlar Mü’minler” nidâsı ile Bursalıların gönlünde taht kurmuş, halk arasında “Somuncu Baba” lakâbını almıştır. Bursa Ulu Camii’nin açılış hutbesini irâd etmiş, ilmî ve manevî büyüklüğü ortaya çıkınca yine yollara revân olmuştur.
Âbide Bir Şahsiyet
Hazırlanan belgesel için görüşlerine başvurduğumuz ilahiyatçı yazar Prof. Dr. Mehmet Akkuş Şeyh Hâmid-i Velî Hazretleri’nin Anadolu’ya etkileri hakkında şu değerlendirmede bulundu:
“Gerçekten Anadolu’nun İslâmî hüviyeti kazanmasında önemli yapıtaşlarından birisi Somuncu Baba Hazretleridir. Somuncu Baba Hazretleri 14. ve 15. yüzyıllarda yaşamış ama sadece Bursa’yı değil şimdiki tabirle birçok ülkeyi o zaman ki tabirle bir çok coğrafyada insanların maddi ve manevi eğitimlerinde rol almış âbide şahsiyetlerden bir zâttır.
Kendi yaşadığı alana baktığımız zaman; Horasan ilinden ailesi gelen, Kayseri, Bursa, Adana, Şam, Mekke, Medine ve Aksaray’da bulunan, Darende’de sona eren hayatının çok bereketli geçtiğini görüyoruz. Onun ilim ve irfânı bir arada bulunduran, manevi bir büyüğümüz olarak görmek ve Anadolu’yu irşat edenlerden kabul etmek gerekir.”
Bir Velî Bir Seyyid
Somuncu Baba Hazretlerinin irşat metodu hakkında edebiyatçı yazar Prof. Dr. Yakup Çelik şu değerlendirmede bulundu:
“Somuncu Baba’yı Osmanlı’nın kuruluşu ile birlikte değerlendirmek lazım. Osmanlıyı dünya platformunda önemli noktalara taşıyan unsurlardan biri de manevi çerçevedir. O manevi çerçeve en başta Şeyh Edebâlî çevresinde gelişmişti. Sonra Yıldırım Bayezid döneminde Somuncu Baba var. Somuncu Baba’nın faaliyetlerini o dönem içerisinde çok iyi algılamak lazım.
Mustafa Necati Sepetçioğlu “Bu atlı geçide gider” eserinde Somuncu Baba’dan bahsediyor. Gençleri yeteneklerine göre kendi çevresinde toplayan ve topluma manevi bir çerçeve çizen bir velî bir seyyid olarak anlatıyor Somuncu Baba’yı. En önemli cephesinin gençleri yetiştirmek olduğunu vurguluyor.”
Somuncu Baba Türbesi Nerede?
Ömrünün son kısmında Malatya’nın Darende ilçesini mekân tutan Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, 1412 yılında Darende’de vefât etmiş, Hacı Bayram-ı Veli Hazretlerinin kıldırdığı cenaze namazı sonrasında, halvethânesinin bulunduğu yere defnedilmiştir.
Somuncu Baba Türbesini ziyaret eden tarihçi yazar Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil Osmanlı arşiv belgelerinde Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin Darende’de metfun olduğunun açıkça belirtildiğini söyleyerek şu ifadeleri kullandı:
“Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri hem Bursa’da hem Aksaray’da hem de Darende’de Anadolu’yu karış karış işlemiş, tasavvuf yolunu göstermiş, insanları irşat etmiş bir büyük velîdir. Böyle büyük zâtların kabirleri de çok yerler izâfe edilir. Oysa arşiv vesikalarında Somuncu Baba Hazretlerinin Darende’de metfun olduğu kesin kayıttır.
Gerek vakıf tahsisat defterlerinde, gerek caminin tamiratı ile ilgili defterlerde, gerek silsilenâmelerde yani arşiv kayıtlarında şu yazılıdır. “Sivas vilayeti dahilinde Darende kazasındaki camiinin hemen kurbunda defin-i ıtırnâk olan” o nurlu güzel kokulu kabri hemen oradadır diye ifade olunur ki bu gerçekten çok önemlidir.
Bir oğlu Yusuf Hakîki Baba Aksaray’dadır. Diğer oğlu Halil Taybi Hazretleri hemen kendi yanında metfundur. Buna rağmen bilinmeyen kabrinin yeri de malum olmayan oğlu Muhammed Taybi ve kızı Mahmude Hanım da vardır. Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri Darende’nin de maddi manevi irşat ehli olmuştur. Bugün de şuracıktan bütün dünyaya bu irşadı devam etmektedir. Şefaatlerine nail olalım inşaallah.”
Adeta bir Osmanlı Şehri
14.Yüzyıl tarihi eserlerinden olan dergâh bölümü, zamanla türbe ve câmi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Osmanlı Padişahları, gönderdikleri fermanlarla, Somuncu Baba Hazretlerinin Türbesine ve evlatlarına sahip çıkmıştır. Bu fermanlar ve belgeler Külliye içerisinde sergilenmektedir.
Somuncu Baba Külliyesi ziyaretinde izlenimlerini aldığımız ilahiyatçı yazar Prof. Dr. Enbiya Yıldırım Külliye hakkında şu ifadeleri kullandı:
“Bir kere şöyle güzel bir tarafı var. Oralar çok güzel bir biçimde elden geçirildiği için adeta kendinizi bir Osmanlı şehrine giriyormuş gibi hissediyorsunuz. Yani yaşadığımız bu modern çağın kaba bina inşaatlarından soyutlanıp kendinizi Osmanlı dönemine giriyor gibi hissediyorsunuz ve böyle mekanlarda gezdiği zaman insan dinleniyor. Orayı yapan insanların kendi ruhunu oraya katmış olması, sizi daha fazla kucaklıyor ve orada ibadet etmekten biraz daha fazla keyif alıyorsunuz.
Bize nasib oldu Hamid-i Veli Hazretlerinin kabrini de ziyaret etmek. Orası tabi Hamid-i Veli Hazretlerinden kaynaklı bir cazibe merkezi olmuş. İnsanlar onun vesilesi ile oraya geliyorlar ve camiye giriyorlar. Bu çok önemlidir. Bunun yanında orada hizmet için inşa edilmiş binaları ve tohma çayını geziyorlar. Ben oraya gelen insanların hem gözlerini hem de gönüllerini doyurduklarını ve doldurduklarını düşünüyorum.”
Somuncu Baba ve Ahfâdının Şehre Etkisi
Uzun yıllar Zaviye ve Medrese olarak insanlığa hizmet eden, Şeyh Hamid-i Veli Camii’nin bâniliğini, Somuncu Baba Hazretleri’nin ahfâdı üstlenmiştir. Onun neslinden gelen evlatları, türbenin îmar ve ihyâsı için hizmetlerde bulunmuştur.
Darende izlenimlerini aldığımız ilahiyatçı yazar Prof. Dr. Ramazan Altıntaş Somuncu Baba ve ahfâdının şehrin imâr ve ihyâsında ne kadar etken olduğu hakkında şu ifadelerde bulundu:
“Ben Darende’ye 2-3 defa gittim tabi farklı bir şehir olduğunu gördüm. Orada gerek Somuncu Baba’nın gerekse Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi Hazretlerinin şehir üzerinde bir ilçe olmasına rağmen çok büyük etkilerinin olduğunu gördüm. Bu etkiler hem estetik açıdan, şehrin güzelliği açısından, maneviyatının gelişmesi açısından, hem de fizik açısından çok farklı olduğunu tespit ettik.”
Somuncu Baba Külliyesi ‘nde “Estetik Mimari”
Somuncu Baba Türbesi için, 1990 -2000 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğünün onayı ile Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı tarafından proje çalışmaları yapılmış, Türbe Bölümü aslına uygun şekilde restore edilmiştir.
Külliyenin mimari özellikleri hakkında konuşan Sanatçı Hafız Bestekar Halil Necipoğlu şu ifadeleri kullandı:
“Allah neyi yarattıysa en kalitelisini yarattı. Estetiği de Allah yarattı. O duyguyu da Allah bize verdi. Fakat bu estetik duygusunun, kalite duygusunun açığa çıkmasında, bizler yeterli gayreti göstermekten uzak yaşıyoruz. Gördüm ki bu kalite duygusunu da, estetik duygusunu da buralarda ziyadesiyle sergilemişler değerli dostlarımız. Şimdi bunun sunumunda da bir ruh katmışlar içine. Samimi bir ruh katmışlar.
Şimdi hangi yaşam standardına sahip olurlarsa olsunlar ki bugün gördüm çok sayıda ziyaretçi yani her türlü meşrebi olan insanların çok saygıyla buralarda gezip dolaştıklarını, hürmetle dolaştıklarını gördüm. Onlar hem estetiği, kaliteyi ve onların hepsinin üzerinde samimi ruhu burada hep birlikte gördük.”
Manevi Atmosfer Çok Farklı
Her yıl binlerce misafir ağırlayan Somuncu Baba Külliyesi dâhilinde; Somuncu Baba Türbesi, Hulusi Efendi Hazîresi, Ek ve Yeni Cami Bölümleri, Müze, Kütüphane, Tac Kapı, Hamidiye Çarşısı ve Şadırvan, Kudret Havuzu, Somuncu Baba Çilehanesi ve Tohma Kanyonu mesire alanları bulunmaktadır. Külliyenin her türlü bakım, onarım, tadilat, temizlik, güvenlik ve çevre düzenleme işleri, Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı tarafından karşılanmaktadır.
Edebiyatçı yazar Prof. Dr. Hakan Yekbaş Somuncu Baba Türbesi ve Külliyesi ‘ndeki manevi atmosfer hakkında şu ifadeleri kullandı:
“Avrupa’ya gidenler sık sık şeyden bahseder işte biz gittik şurası şöyle güzel burası böyle güzel, adamlar bakıyorlar vs. Somuncu Baba külliyesi son dönemde yapılan vakıf hizmetleri ile oluşturulan binalar ve müştemilatla açık söyleyeyim Konya’daki Mevlânâ Hazretlerinin bulunduğu ortama kıyaslamak gerekirse, çok daha modern, insanların hizmet odaklı kolayca herşeye ulaşabileceği bir alanda.
Fakat her ne olursa olsun bunlar ne kadar kıymetli olursa olsun mübareğin çekim gücü çok farklı. Yani duvarlar taş olabilir, fakat o duvarlara ruh veren orada yaşayan insanlardır. Benim Darende’de gördüğüm işte camide namaz kılarken hissettiğimiz huzur, mübareğin huzuruna çıktığımızda o manevi duygu çok daha kıymetli. Beni celbeden o ruhun kaybolmaması.”
Cennetten Bir Köşe
Yazar Yusuf Kaplan Somuncu Baba Külliyesi’nde yapılan vakıf çalışmalarının ülkemiz için örnek teşkil ettiğini ifade ederek buranın cennetten bir köşe olduğunu söyledi:
“Asıl yaşanılması gereken, nefes alınması gereken, havayla, suyla, tabiatla, ilahi olanla irtibatını en iyi şekilde kurması gereken, kurabileceği, huzuru bulabileceği, kendine gelebileceği yer burası. Burada yapılan çalışma vakıf çalışması, oluşturulan o nezih ortam, manevi ortam, insan gelince burada gerçekten kendine geliyor, rahatlıyor, nefes alıyor. Şunu söyleyeceğim ilginç gelecek size, ben cennetten bir köşe burası diye düşünüyorum. Yani cennet olsa nasıl bir yer olur herhâlde böyle bir yer olabilir.”
Burada Köklerimizle İrtibat Kuruyoruz
“Can veren pervaneler” isimli kitap ve programları ile tanıdığımız Yazar Hayati İnanç ise burada tarihi köklerimizle irtibat kurduğumuzu ifade etti:
“Asil milletimizin kalbinin attığı bir yerdir burası. Burada dinimize, tarihimize, kültürümüze bağlılığımızı tazeleriz. Her taşı, buradaki her detay, içtiğimiz bir yudum su dâhi her şey size sizi hatırlatır. Aynaya bakmış gibi oluruz, kendimizi görürüz. Fatih Sultan Mehmet Merhumun Hocası Akşemsettin, onun hocası Hacı Bayram-ı Veli onun hocası Somuncu Baba Hazretleri. Burada işte o manevi havayı teneffüs ediyorsunuz. Kökleriniz ile irtibat kuruyorsunuz tekrar.
Burası çok özel. Belli ki çok da güzel bakılmış. Allah nazarlardan saklasın. Elinizde mercimek kadar çöp olsa atacak cesaretiniz kalmıyor. Etrafa bakıyoruz her taraf pırıl pırıl. Abdest alınan yerler, caminin içi… Burası maddi manevi arınma vesilesi, bir temizlenme imkânı. Bütün milletimizin evlâdının özellikle gençlerinin buraya gelip görmelerini, buradaki zâtların hikâyelerini dinlemelerini, irtibatı tazelemelerini çok önemsiyoruz. “
Siz değerli misafirlerimizi de Darende Somuncu Baba Türbesi ve Külliyesi ’nin manevi atmosferini teneffüs etmeye davet ediyoruz…
Şeyh Hâmid-i Velî
Somuncu Baba Hazretleri
Hayatı, Türbesi ve Külliyesi