Yapay Zeka Belgeseli
Anadolu’nun manevi mimarlarından Şeyh Hâmid-i Velî Somuncu Baba Hazretlerinin hayatı hakkında yapay zeka teknolojileri kullanılarak belgesel hazırlandı. Hulûsi Efendi Vakfı tarafından hazırlanan belgeselde, tarihi belgeler ışığında ehli sünnet inancına göre Şeyh Hâmid-i Velî Hazretlerinin hayatı canlandırıldı.
Somuncu Baba
Kimdir?
Yapay Zeka Belgeseli
Somuncu Baba Kimdir?
Anadolu’nun manevi mimarlarından biridir. Hacı Bayrâm-ı Veli Hazretleri başta olmak üzere birçok öğrenci yetiştirerek Osmanlı Devleti’nin manevi anlamda büyümesinde ve gelişmesinde büyük katkısı olmuş bir Allah dostudur. “Somuncu Baba“ lakabıdır. İsmi kaynaklarda; Şeyh Hamid-i Veli, Hamidüddün-i Veli, Hamid Hamideddin-i Veli gibi şekillerde geçmektedir.
Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba 1331 yılında Kayseri’nin Akçakaya köyünde dünyaya gelmiştir. Babası Anadolu’ya manevi fetih için gelen Horasan erenlerinden Şemsettin Musa Efendi’dir. Osmanlı Padişahlarından Yıldırım Beyazıd Han zamanında yaşayan Hamid-i Veli, Peygamber Efendimiz (sav)’in 24. kuşak soyundan asil bir seyyiddir.
Halvetî-Sünnî Anlayışı
İlk eğitimini babasından almış, daha sonra ilim öğrenimini Şam, Tebriz, Hoy ve Erdebil’de sürdürmüştür. Beyazid-i Bestâmi’nin manevi himayesinden faydalanmış ve Alaaddîn-i Erdebilî’den icâzet alarak tekrar Anadolu’ya dönmüştür.
Sünnî İslam anlayışının o dönemde en önemli merkezlerinden biri olarak kabul edilen Erdebil Tekkesi, Osmanlı padişahlarının da saygı duyduğu, her yıl çerağ akçesi adıyla hediyeler gönderdiği önemli bir dergâhtır. “Erdebil Sufileri” adıyla anılan çok sayıda bilgini yetiştirmiş bu dergâhtan icazet alan Şeyh Hâmid-i Velî Hazretleri, buradaki halvetî-sünnî anlayışı Anadolu’ya getiren veli olarak bilinmektedir.
Bursa Ulu Camii Açılışı
Yıldırım Beyazıd Han’ın Niğbolu Savaşı’nın kazanılmasıyla Allah’a şükür nişanesi olarak yaptırdığı Bursa Ulu Cami, Osmanlı Devleti’nin ilk sultan camisidir. Bursa’da çilehanesinin yanına yaptığı ekmek fırınında somun pişirerek çarşı pazar dolaşıp “Mü’minler, Somunlar” nidalarıyla ekmek dağıtan Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri, Ulu Cami’nin inşası sırasında da işçilere ve halka somun dağıtmış, manevi yönünü gizlediğinden dolayı halk arasında “Somuncu Baba” lakabıyla tanınır olmuştur. Yani bu dönemde “Somuncu Baba kimdir?” diye sorsanız tüm halk, her gün ekmek dağıtan yaşlı nurlu zatı gösterecektir.
Cami inşaatı tamamlanıp da açılış günü geldiğinde Padişah Yıldırım Beyazıd Han ilk hutbeyi okuması için dönemin tasavvuf büyüklerinden Emir Sultan Hazretleri’ni görevlendirmiştir. Şeyh Hamidi Veli Hazretlerinin manevi yönünü Bursa’da ilk fark eden kişi olan Emir Sultan Hazretleri;
“Padişahım bu beldede benden daha bilgili kimseler vardır. Onlar aramızda iken hutbe okumak bize düşmez”
diyerek bu görev için Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri’ni işaret etmiştir. Padişahın huzurunda görevi reddetmeyen Hamidi Veli Hazretleri hutbede Fatiha Suresi’ni 7 farklı şekilde yorumlayarak iş’ârî tefsirini yapmıştır. Bu olağanüstü hutbeyi dinleyen cemaat, Somuncu Baba olarak bildikleri Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri’nin manevi büyüklüğünün farkına varmıştır. Osmanlı Devleti’nin ilk şeyhülislamı Molla Fenâri Hazretleri ise bu tefsir üzerine “Ayn’ul Ayan” isimli Fatiha Tefsiri kitabını yazmıştır.
"Sırrımız Açığa Çıktı"
Bursa’da manevi büyüklüğü ortaya çıkan ve kendi ifadesiyle “sırrı açığa çıkan” Hamidi Veli Hazretleri ise öğrencileri ile birlikte Bursa’dan ayrılmıştır. Melâmîliğin yani gösterişten uzak tasavvuf yolunun en önemli temsilcilerinden olan Şeyh Hamidi Veli Hazretleri, halk içinde Allah ile birlikte olma yolunu seçmiş; insanların ilgisinden ziyade öğrenci yetiştirmek ve İslam dünyasına hizmet etmekle meşgul olmuştur.
Bu sebeple Somuncu Baba aşkın sırrı yolculuğunda kendi sırrı nerede ortaya çıktıysa oradan uzaklaşmıştır. Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri’nin Bursa’dan ayrılmasını Bursalı İsmail Hakkı, Silsilename’sinde şu şekilde anlatmıştır: “Şeyh Hamid o gece merkebine binip Aksaray tarafına gitmiştir. Ve burada kendisinin Muzaf Mescidi vardır. Aksaray’dan da Darende’ye göç ederek orada ebedi âleme intikal etmiştir. Hâlâ türbesi ziyaret edilen bir yerdir.”
Somuncu Baba Bursa’dan ayrılmıştır ama hem o dönemde kullandığı fırını hem de hayatı günümüze kadar unutulmamıştır. Hatta çarşı esnafının her sabah iş başı yaparken Hamid-i Veli Hazretlerinin ekmek dağıttığı yerde dua ederek işe başlaması, etkilerinin ne kadar güçlü olduğunu göstermektedir.
Somuncu Baba Aksaray’da yaşadığı yıllarda öğrencilerinin en meşhurlarından halifesi Hacı Bayramı Veli Hazretleri’ni dini ve dünyevi ilimlerde eğiterek irşad görevi ile Ankara’ya görevlendirmiştir. Oğullarından Yusuf Hakiki Baba’yı da Aksaray’a görevlendiren Hamid-i Veli Hazretleri, diğer oğlu Halil Taybi ile birlikte Hac ziyaretinde bulunmuştur.
Somuncu Baba’nın Vefâtı ve Somuncu Baba Türbesi
Anadolu’ya döndükten sonra özellikle Kayseri, Bursa, Aksaray ve Darende olmak üzere birçok merkezde bulunmuş ve öğrenci yetiştirerek İslam’a hizmet etmiştir. Ömrünün son kısmını daha önce de yaşadığı Darende’de geçirmiştir.
Kaynaklarda Hıdırlık mevkii olarak geçen, günümüzdeki Zaviye Mahallesi’nde Tohma Irmağı’nın yanına halvethane kuran Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba Hazretleri, 1412 yılında Darende’de vefat etmiştir. Cenaze namazını halifesi Hacı Bayramı Veli kıldırmış ve inziva yerinin bulunduğu mekâna defnedilmiştir. Vefatından sonra türbe haline getirilen bu mekân, zamanla cami olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri’nin Darende’deki soyunu sürdüren oğlu Halil Taybî Hazretleri de babasının yanına defnedilmiştir. Günümüzde Darende’de bulunan ve külliye olarak hizmet veren Somuncu Baba Türbesi ve Külliyesi her yıl binlerce ziyaretçi tarafından ziyaret edilmektedir.
Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi
Şeyh Hamid-i Veli soyundan büyük devlet adamları, âlimler ve fazilet sahibi kişiler yetişmiştir. 20. yüzyılın tanınmış mutasavvıflarından ve divan şairi Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi de bunlardan biridir.
Somuncu Baba, Darende’deki ebedi istirahatgâhında sevenlerinin gönlünde yaşamaya devam etmekte, “Somuncu Baba Türbesi nerede?” diye merak eden sevenlerini günümüzde de manevi anlamda aydınlatmaktadır. Öyle ki şu anda “Somuncu Baba kimdir?” sorusunda herkesin aklına Darende gelmektedir.
Şeyh Hâmid-i Velî
Somuncu Baba Hazretleri
Yapay Zeka Belgeseli