Somuncu Baba Türbesi ve Külliyesi

Şeyh Hâmid-i Velî
Somuncu Baba Külliyesi Bölümleri

Somuncu Baba Külliyesi

Şeyh Hâmid-i Velî Somuncu Baba Külliyesi dâhilinde; Türbe Bölümü, Hazire Bölümü, Ek Cami ve Yeni Cami Bölümleri, Müze, Kütüphane, Balıklı Havuz, Taç Kapı, Avlu, Hamidiye Çarşısı, Somuncu Baba Çilehanesi ve Mesire Alanı bölümleri yer almaktadır.

Her yıl binlerce misafir tarafından ziyaret edilen Külliyede; gelen misafirlerin huzurlu bir ibadet ve rahat bir ziyaret yapabilmesi, ihtiyaçlarını karşılayabilmesi ve hoşça vakit geçirebilmesi için çeşitli  sosyal alanlar hizmete sunulmaktadır. Külliye’nin her türlü bakım-onarım, temizlik, çevre düzenleme ve güvenlik hizmetleri Hulusi Efendi Vakfı tarafından karşılanmaktadır. Külliye’de; otopark, wc-şadırvan, müze, kütüphane, çilehane ve mesire alanları ücretsiz olarak hizmet vermektedir.

Somuncu Baba Külliyesi / Türbe Bölümü
Somuncu Baba Külliyesi / Türbe Bölümü

Türbe Bölümü

Somuncu Baba Külliyesi Türbe Bölümü, Yıldırım Beyazıt Han dönemi tarihi eserlerindendir. Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri ile oğlu Halil Taybî Hazretlerinin kabirleri bu bölümde yer almaktadır. Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri döneminde halvethâne olarak kullanılan bu mekan, 1990-2000 yılları arasında yapılan restorasyon çalışmaları ile bugünkü halini almıştır.

2013 yılına kadar cami olarak kullanılan türbe bölümü genişletme çalışmalarının ardından ziyaretçilerin kullanımına sunulmuştur. Türbe bölümünün kubbe üzeri yedigen piramit çatı ile örtülüdür. Birer tane doğu ile batıya, iki de kıbleye açılan tavan pencerelerine ek olarak kubbe kasnağından yedi yüzeyde, şevli pencereler bulunmaktadır. Trompların teşkil ettiği yedigen bir kasnak kubbeyi taşımaktadır.

Somuncu Baba Türbesi arkasında çıkan membâ kaya suyunun, cami içerisinde bulunan kayadan oyma kanalla kapı girişinin sağında 7 adet doğal şadırvan lüleleri ile aktarıldığı mekân, estetik açıdan dikkat çekicidir.

Minberdeki Lihye-i Saâdet, Mehmet İzzet Paşa tarafından İstanbul’dan Darende‘ye hediye edilen iki Sakal-ı Şerif’ten birisidir. Somuncu Baba Camii‘nde tarih boyunca özenle saklanan ve nesilden nesile aktarılan bu kutsal emanet¸ dinî bayramlar ve mübarek gecelerde ziyarete açılmakta ve bu manevî atmosferden tüm ziyaretçiler istifade etmektedir.

İç mekanda bulunan Cehar-i Yâr-i Güziyn levhaları, Osmanlı Padişahları tarafından gönderilen fermanlar, Hattat Hasan Çelebi’nin yazdığı yekpâre mihrabiye ayeti, ceviz ağacından oyma usulle yapılmış minber, Osmanlı tarzındaki kandil ve avizeler ortamın güzelliğini derinleştiren estetik unsurlardır.

Somuncu Baba Külliyesi / Hazire Bölümü
Somuncu Baba Külliyesi / Hazire Bölümü

Hazîre Bölümü

Somuncu Baba Türbesinin kıble yönünde yer alan hazire bölümünde Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba’nın neslinden gelen sadât-ı kirâmın kabirleri bulunmaktadır. Bu alana en son 1990 yılında Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi ’nin kabri konulmuştur.

Türbe bölümünün Cami olarak kullanıldığı dönemde son cemaat mahâlî olarak da kullanılan bu mekan, su şırıltıları eşliğinde misafirlere ayrı bir dinginlik vermektedir.

Somuncu Baba Külliyesi / Ek Camii Bölümü
Somuncu Baba Külliyesi / Ek Camii Bölümü

Ek Camii Bölümü

Somuncu Baba Külliyesi Ek Camii Bölümü 2002 yılında ana mekânın sağ tarafına, 13×13 kare planlı olarak inşa edilmiştir.

Tarihî ve manevî dokuya uygun olarak inşa edilen caminin çatı işçiliğine ayrı bir önem verilmiş, Güney Afrika’dan getirilen sapella ağacından, ahşap el işlemeli olarak ters tavan/çatı yapılmıştır. Tefrişat da tarihî dokuya uygun olarak düzenlenmiştir, duvarlara Osmanlı Padişah fermanları asılmıştır.

Külliye’ye ziyaret yoğunluğunun daha az olduğu kış dönemlerinde cemaatle namazlar bu bölümde edâ edilmektedir.

Somuncu Baba Külliyesi / Yeni Camii Bölümü
Somuncu Baba Külliyesi / Yeni Camii Bölümü

Yeni Camii Bölümü

Yapımına 2009 yılında başlanan ve 2013 yılında açılışı yapılan Yeni Cami Bölümü 25×25 kare planlıdır. Selçuklu-Osmanlı mimarî özelliklerini gösteren Yeni Camii’de Mardin Midyat Taşı kullanılmıştır. Selçuklu-Osmanlı mimarî tarzı olarak inşâ edilen 40 küçük pencerenin küçük olması, içeriye loş bir ışık huzmesinin girmesini sağlamış, böylece yapılan ibadet için ayrı bir feyz ve huzur ortamı oluşturulmuştur.

Selçuklu ve Beylikler Dönemi figür/üslup özelliği taşıyan mihrab, minber ve kürsünün çok güzel el işleme figürleri ve ahşap sanat anlayışı ile tek yapıda çözülmesi Yeni Camii’ye ayrı bir güzellik katmıştır. Aydınlatma ve ses sistemleri ise günümüz modern anlayışıyla yapılarak Selçuklu-Osmanlı tarzı ile güzel bir ahenk/üslup oluşmuştur.

Yeni Camii’nin tavanı muhteşem bir tarzda ahşap işçiliği ile yapılmıştır. Tarihten günümüze bir örneği daha yoktur. Güney Afrika’dan getirilen Sapella ağacının kullanıldığı tavan bölümü, Selçuklu-Osmanlı kültür sanatının temel figürlerinden biri olan her köşesinde İslâmî açıdan bir mana barındıran¸ üst üste gelecek şekilde ve tavan merkezinden dışa doğru büyüyen 5 adet 8 köşeli yıldızlar şeklinde tasarlanmıştır. Toplam 40 yıldız köşesi bulunmaktadır.

40 rakamı maneviyatta çok önemli bir anlam taşır.   Kırkları ve büyükleri ifade eder.  Hz. Muhammed (s.a.v.)’in 40 yaşında peygamber olduğu¸ malın 40’ta birinin zekât olduğu¸ Hz. Yunus’un balığın karnında 40 gün kaldığı bilinmektedir. Aynı zamanda 8 rakamı cennetin sekiz kapısını¸ 5 rakamı İslâm’ın 5 şartı gibi manevî değerleri ifade etmektedir.

Isparta’da özel olarak imal edilen namazgah halılarında ise Mescid-i Aksâ’nın halı motifleri tercih edilmiştir. Geleneksel anlayışın modern bir düşünce ile yeniden ele alınarak inşa edilen bu mekanda ziyaretçilerin huzurlu bir ibadet etmeleri hedeflenmiştir.

Somuncu Baba Külliyesi / Taç Kapı ve Avlu
Somuncu Baba Külliyesi / Taç Kapı ve Avlu

Taç Kapı ve Avlu

Somuncu Baba Külliyesi’nin ana girişinde yer alan Taç Kapının mimarisinde Mardin Midyat Taşı kullanılmıştır. Osmanlı-Selçuklu mimari özelliklerini taşıyan Taç Kapının üst kısmında Osmanlıca olarak “Es-Seyyid Es-Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba Hazretleri Külliyesi” yazmaktadır.

Külliye avlusu taban mermer kaplamasında Bursa Kemalpaşa Beyaz Mermeri kullanılmıştır ki bu da Kâbe-i Şerif‘in açık alanını hatırlatmaktadır. Üst avlu ve alt avlu bölümlerinde yer alan iki adet mihrap ile külliyenin yoğun zamanlarında avluda namaz kılma olanağı tanınmıştır. Ayrıca cenaze namazları da avluda yer alan mihraplar önünde edâ edilmektedir.

Toplam 6.000 metrekarelik alanı kapsayan Külliyenin kapalı alanı 3.000, açık alanı 3.000 metrekaredir. Kapalı alanda 5.000, açık alanda 5.000 olmak üzere toplamda 10.000 kişi namaz kılabilecek kapasitededir.

Ramazan ayında Külliye avlusunda Hulusi Efendi Vakfı tarafından iftar sofrası kurulmakta ve gelen misafirlere iftar yemeği ikram edilmektedir. Ramazan ayının yaz dönemine geldiği dönemlerde teravih namazları da avluda kılınmaktadır.

Ecdâdın bizlere bıraktığı eserlerde sıklıkla karşılaştığımız Sadaka Taşı kültürü de yine burada devam ettirilmektedir. Taç Kapı’ya bitişik olarak yerleştirilmiş olan Sadaka Taşı’na ziyaretçiler tarafından bırakılan yardımlar hayrî hizmetlerde değerlendirilmektedir.

Osmanlı Vakıf Kültürünün devam ettirildiği Külliye Avlusunda, Hulusi Efendi Vakfı tarafından misafirlere soğuk su sebil olarak dağıtılmakta, dini gün ve gecelerde Somuncu Baba Ekmeği ikram edilerek 600 yıllık gelenek yaşatılmaktadır. Ayrıca Taç Kapıda yer alan Rehberlik Odasında görevliler tarafından gelen misafirlere ücretsiz rehberlik sağlanmaktadır.

Somuncu Baba Külliyesi / Balıklı Havuz
Somuncu Baba Külliyesi / Balıklı Havuz

Balıklı Havuz

Somuncu Baba Külliyesinin Türbe bölümünün ön kısmında yer alan Balıklı Havuz Külliyenin manevi atmosferine ayrı bir görsellik katmaktadır. Türbe kısmının yaslandığı kayadan çıkan ılık suyla hayat bulan balıklar, Tohma Kanyonu içerisinde balıklı kuyular diye tabir edilen kısım ile havuz arasında gidip gelmektedir.

1960’lı yıllarda Osman Hulûsi Efendi‘nin öncülüğünde inşa edilen Havuz, Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba Hazretlerinden yâdigâr kalan balıkları ziyaretçilerle buluşturmaktadır. Kur’an-ı Kerîm tilâvetine, su şırıltısı ve gül kokusunun eşlik ettiği havuzda balıklar da gelen ziyaretçileri selamlamaktadır.

Somuncu Baba Külliyesi / Müze Bölümü
Somuncu Baba Külliyesi / Müze Bölümü

Müze Bölümü

Külliye dahilinde avlu kısmından girişi verilen Somuncu Baba ve Hulûsi Efendi Müzesi, Darende kültürünü, gelenek ve göreneklerini günümüz insanına aktarmak, Şeyh Hâmid-i Veli ve Osman Hulûsi Efendi Hazretlerinin hayatlarını görsel olarak ziyaretçilerle paylaşmak amacıyla 25 Haziran 2005 tarihinde ziyarete açılmıştır.

Müze, Kültür ve Turizm Bakanlığı kayıtlarına göre Türkiye genelinde en fazla ziyaret edilen 4. Özel Müze konumunda yer almaktadır.

Somuncu Baba Külliyesi / Kütüphane Bölümü
Somuncu Baba Külliyesi / Kütüphane Bölümü

Kütüphane Bölümü

Manevî ve tabiî güzellikler içerisinde akademisyen, yüksek öğrenim, orta ve ilköğretim seviyesindeki okuyuculara hizmet etmeyi amaçlayarak 2000 yılında faaliyete başlayan Şeyh Hamid-i Veli Kütüphanesi Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Hazretleri’nin ilme olan merakının bir yansıması olarak hizmet vermektedir.

Kütüphanede, çoğunluğu tarihi önemi olan el yazması eserlerden oluşan pek çok kitap mevcuttur. Okul dönemlerinde öğrencilerin ders, etüt ve etkinliklerine ev sahipliği yapan kütüphane, Nasihat Yayınları tarafından neşredilen çok sayıda eseri e-kitap olarak okuyucuları ile paylaşmaktadır.

Somuncu Baba Külliyesi / Hamidiye Çarşısı
Somuncu Baba Külliyesi / Hamidiye Çarşısı

Hamidiye Çarşısı

Somuncu Baba Külliyesi’ne gelen yüz binlerce misafirin ihtiyaçlarına karşılık verebilmek maksadıyla inşâ edilen Hamidiye Çarşısı 2013 yılında hizmete açılmıştır. Osmanlı-Selçuklu mimari özelliklerini taşıyan Hamidiye Çarşısı özellikle insana verilen değerin bir nişânesi olarak, mimari görünümü ve temizliği ile ziyaretçileri kendisine hayran bırakmaktadır.

Bay-bayan abdest alma mekanları ve şadırvanı ile ziyaretçilerine ücretsiz olarak hizmet veren Hamidiye Çarşısı’nda; hem gelen misafirlerin ihtiyaçlarını karşılaması hem de Külliye giderlerine katkıda bulunması gayesiyle; kitap-neşriyat, hediyelik eşya, gümüş eşya, yöresel ürünler ve market mağazaları ziyaretçilerin hizmetine sunulmuştur. Ayrıca Külliye güvenlik merkezi de burada yer almaktadır.

Somuncu Baba Külliyesi / Çilehane Bölümü
Somuncu Baba Külliyesi / Çilehane Bölümü

Somuncu Baba Çilehanesi

Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba Hazretlerinin halktan uzak bir şekilde ibadet etmek kastıyla inşa ettiği çilehane tohma kanyonu içerisinde yer almaktadır. Restorasyonu yapılan çilehane ziyarete açık olup çevresinde ücretsiz mesire alanları ve özel işletmeler bulunmaktadır.

Somuncu Baba Külliyesi / Mesire Alanları
Somuncu Baba Külliyesi / Mesire Alanları

Mesire Alanları

Tohma Kanyonu içerisinde Çilehane bölgesinde gelen misafirlere ücretsiz olarak hizmet veren mesire alanları kurulmuştur. Özel işletmeler yerine kendi yiyeceklerini tercih eden misafirlerin istifade edebileceği mesire alanlarının temizliği ve bakımı Hulusi Efendi Vakfı tarafından karşılanmaktadır.

Ayrıca Külliye karşısında yer alan Hasbahçe mesire alanı da gelen ziyaretçilerin istifadesine sunulmuştur. Tohma ırmağı kıyısında ücretsiz olarak kullanılabilecek pergolaların yer aldığı Hasbahçe’de gelen ziyaretçilere Hulûsi Efendi Vakfı tarafından soğuk su ve çay ikramı yapılmaktadır.

Somuncu Baba Külliyesi / Kudret Havuzu
Somuncu Baba Külliyesi / Kudret Havuzu

Kudret Havuzu

Darende’nin en fazla ziyaretçi ağırlayan turistik mekanlarından biri olan Kudret Havuzu yaz aylarının sıcağından bunalan misafirlerine açık hava yüzme havuzu olarak hizmet veriyor. Tohma Kanyonu içerisinde yer alan Havuz; temizliği, doğal görünümü ve şifalı termal suyu ile her kesimden misafirin takdirini kazanıyor.

Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba Külliyesi civârında bulunan Havuz, aynı zamanda Külliye kültüründe yer alan Hamam geleneğini de modern bir anlayışla devam ettiriyor.